نگاهی به دعای افتتاح
معرفى امامان معصوم علیهم السلام و جایگاه و مقام رفیع و بىبدیل آنان، تنها از عهده کسانى بر مىآید که با کمالات ایشان، داراى سنخیت و مشابهت بوده و بر مقام و رتبه آنان احاطه و اشراف داشته باشند. این ویژگى، تنها در خود اهل بیت علیهم السلام یافت مىشود و دیگران از احاطه به این معرفت و عظمت، فاصلهاى دور دارند: «موالى لا احصى ثنائکم و لا ابلغ من المدح کنهکم و من الوصف قدرکم و انتم نورالاخیار و هدایة الابرار و حجج الجبار1؛ سروران من، مدح و ستایش شما از توان من، بیرون و نیل به نهایت مدح و تمجید شما از دسترس من، خارج است. چون شما نورهای برگزیده راهنماى نیکان و حجتهاى خداوند عزیز و قدرتمند هستید».
اگر نبود دعاها و احادیثى که مقام امامان معصوم علیهم السلام و کمالات و فضایل آنان را براى ما بیان کردهاند، ما هرگز از شناخت در خور توجّه و شایسته آن انوار پاک بهرهمند نمی شدیم و تا ابد بر ساحل دریاى عظمت و بزرگى کمالات آنها، تشنه و منتظر، باقى مىماندیم و از سر سفره معارف و آموزههاى عمیق و علوم ملکوتى و آسمانى ایشان، بىبهره برمىخاستیم.
نکته دیگر آن که تعابیرى که بیانگر عظمت و کمال و قرب و ویژگى منحصر به فرد ائمه علیهم السلام است، در واقع بیانگر مقامات معنوى و روحانى و شخصیت آنان است، نه شخص آنها. تبلور این کمالات در اولیاى الهى، بهترین دلیل بر کمالات خداوند و نشانه کبریایى و بزرگى او است. آنان، خود را بندگان خدا و آینه داران صفات جلال و جمال حق مىدانند و بهتر از هر کس دیگر، علوّ و بزرگى حق را نشان مىدهند و به همین دلیل، امیرمؤمنان علیهم السلام مىفرماید: «مالله آیة اکبر منى2؛ براى خداوند، نشانهاى بالاتر از من نیست».
پیشوایان معصوم علیهم السلام ، پرچمداران دین، ترجمان قرآن، رکن توحید، جانشینان خداوند، درهاى ایمان، امینان پروردگار، وارثان پیامبر، جایگاه شناخت خدا، کانون برکت و حکمت، حافظان اسرار الهى3 و در یک کلام، آینه تمام نماى حق مىباشند و معرفى مقامات و جایگاه والاى آنان، در حقیقت، معرفى و شناساندن دین حق و شریعت الهى است. شخصى از امام حسن عسکرى علیه السلام درخواست کرد که ایشان چگونگى صلوات و درود بر معصومین علیهم السلام را به او بیاموزد. آن حضرت چگونگى آن را به او آموخت و هنگامى که به نام پاک خود رسید، سکوت کرد. راوى نحوه صلوات بر خود آن حضرت و امام بعد از ایشان را نیز درخواست کرد. حضرت عسکرى علیه السلام فرمودند: «اگر نه این بود که این کار (صلوات بر خودم و بیان فضایل و کمالاتم)، از معالم و معارف دین است و خداوند به ما امر فرموده تا آن را به اهلش برسانیم، دوست داشتم ساکت باشم و چیزى در این مورد نگویم.4»
دعاى افتتاح، در شبهاى ماه مبارک رمضان خوانده مىشود و دربردارنده چندین بخش است:
1. حمد و ثناى الهى و بیان کمالات و صفات جمال و جلال حق و لطف و احسان او به بندگانش. به چند قسمت از این بخش اشاره مىشود:
1-1. «اللهم إنّى افتتح الثناء بحمدک و انت مسدّد للصواب بمنّک و ایقنت انّک ارحم الراحمین فى موضع العفو و الرحمة و اشدّ المعاقبین فى موضع النکال و النقمة و اعظم المتجبّرین فى موضع الکبریاء و العظمة؛ خدایا من مدح و ثناى ذات پاکت را با حمد و ستایش تو آغاز مىکنم و تو با لطف و کرمت، کار درست و نیک را استوار ساخته و استحکام مىبخشى، و من یقین دارم که تو در جایگاه گذشت و رحمت، از همه مهربانتر و در هنگام کیفر و انتقام، از همه سختگیرتر و در بزرگى و عظمت، از همه سرآمدى».
2- 1. «الحمد لله الفاشى فى الخلق امره و حمده، الظاهر بالکرم مجده، الباسط بالجود یده الذى لاتنقص خزائنه ولا تزیده کثرة العطاء الّا جوداً و کرماً انّه هو العزیز الوهاب؛ ستایش از آن خداوندى است که فرمان و ستایشش، در میان آفریدگان، گسترده و عظمت و بزرگىاش با لطف و کرمش هویدا گشته است. خدایى که گنجینههایش بىپایان است و فزونى بخشش و عطاى او، بر سخاوت و لطفش مىافزاید. بىتردید، او قدرتمند و بسیار بخشنده است».
3- 1. «فکم یا الهى من کربة قد فرّجتها و هموم قد کشفتها و عثرة قد اقلتها و رحمة قد نشرتها و حلقة بلاء قد فککتها؛ خداى من چه بسیار ابرهاى غم و اندوه که از آسمان دلم پراکندى و ناراحتىهایى که از من زدودى و لغزشهایى که بر من بخشیدى و رحمتى که بر من گستردى و زنجیر بلایى که آن را گسستى».
4- 1. «یا ربّ انک تدعونى فاوَلّى عنک و تتحبّب إلىّ فاتبغض الیک و تتوددّ إلىّ فلا اقبل منک کانّ لى التطول علیک فلم یمنعک ذلک من الرحمة لى و الاحسان إلىّ و التفضّل علىّ؛ پروردگار من! تو مرا به خود مىخوانى، ولى من از تو رو مىگردانم. تو با من محبت مىکنى و من با تو دشمنى مىورزم. تو با من مهربانى و دوستى مىکنى، ولى من از تو نمىپذیرم. گویى من بر تو منت دارم؛ ولى این گستاخىها و نادانىها، لطف و رحمت تو را از من باز نداشت و مرا از فضل و عطایت بىبهره نساخت».
2. درود و صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و خاندان پاکش و بیان جایگاه والا و فضایل و کمالات آنان.
در قسمتى از این بخش دعا آمده است: «اللهم صلّ على محمد عبدک و رسولک و امینک و صفیّک و حبیبک و خیرتک من خلقک و حافظ سرّک و مبلغ رسالاتک افضل و احسن و اجْمَلَ و اکمل و ازکى و انمى و اطیب و اطهر و اسنى و اکثر ما صلّیت و بارکت و ترحّمت و تحنّنت و سلّمت على احد من عبادک و انبیائک و رسلک و صفوتک و اهل الکرامة علیک من خلقک؛ خدایا! برترین، نیکوترین، زیباترین، کاملترین، پاکیزهترین، بالندهترین، بهترین، پاکترین و والاترین درود و برکت و رحمت و عطوفتى که نسبت به بندهاى و پیامبرى و فرستادهاى و انسان برگزیده و شایسته لطف و کرامتى داشتهاى، بر محمد صلی الله علیه و آله و سلم که بنده و فرستاده و امانتدار و برگزیده و محبوب تو و اختیار شده تو از میان آفریدگانت و نگهبان راز و رساننده پیامهاى تو است، بفرست».
3. درباره حضرت ولى عصر( عج) و شکوه از غیبت و دعا براى تعجیل در ظهور و آرزوى استقرار دولت حق و حکومت عدل آن بزرگوار و خدمتگزارى در دولت کریمه.
چند نمونه از این بخش را بیان مىکنیم:
1- 3. «اللهم اعِزَّه و اعْزِزْ به و انصُرُه و انتصر به و انصره نصراً عزیزاً و افتح له فتحاً یسیراً و اجعل له من لدنک سلطاناً نصیراً؛ خدایا او (امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف) را عزیز گردان و به واسطه او مؤمنان را عزیز کن. او را یارى فرما و به وسیلة او دیگران را نیز یاری کن. او را با اقتدار و سربلندى پیروز گردان و گشایشى آسان، بهرهاش ساز و از جانب خود، سلطنتى همراه با پیروزی، برایش قرار ده».
2- 3. «اللهم إنا نرغب الیک فى دولة کریمة تُعِزّ بها الاسلام و اهله و تذلّ بها النفاق و اهله و تجعلنا فیها من الدعاة إلى طاعتک و القادة إلى سبیلک و ترزقنا بها کرامة الدنیا و الآخرة؛ خداوندا از تو حکومت شایسته و بزرگوارانهاى درخواست مىکنیم که در سایه آن، اسلام و مسلمانان را عزیز و سربلند گردانى و نفاق و اهلش را خوار و زبون کنى و ما را در آن حکومت، از دعوت کنندگان به پیروىات و پیشوایان راهت قرار دهى».
3- 3. «اللهم المم به شعثنا و اشعب به صدعنا و ارتق به فتقنا و کثّر به قلّتنا و اعزز به ذلّتنا و اغن به عائلنا و اقض به عن مغرمنا و اجبر به فقرنا و سُدَّ به خلّتنا و یسّر به عسرنا و بیّض به وجوهنا و فکّ به اسرنا و انجح به طلبتنا و انجز به مواعیدنا و استجب به دعوتنا و اعطنا به سؤلنا و بلّغنا به من الدنیا و الاخرة آمالنا و اعطنا به فوق رغبتنا؛ خدایا به وسیله آن امام، ما را از پراکندگى به جمعیت برسان. رخنه میان ما را پر کن و جدایى ما را به وصل، بدل ساز. تعداد کم ما را افزون گردان. ما را از خوارى به سربلندى نایل ساز. نیاز ما را به بىنیازى تغییر ده. بدهىمان را ادا و ندارىمان را جبران کن. راه تهىدستىمان را ببند و سختىمان را آسان گردان. به ما آبرو ببخش و از اسارت آزادمان کن. خواستههایمان را برآورده کن. وعدههایمان را عملى و دعایمان را برآورده ساز. درخواستمان را اجابت فرما و ما را به آرزوهاى دنیا و آخرتمان برسان و به واسطه او (امام زمان) افزون بر میل و خواهشمان به ما ببخش».?
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. شیخ عباس قمى، مفاتیح الجنان، زیارت جامعه کبیره.
2. ابن شهر آشوب، مناقب آل ابى طالب، ج 2، ص 294.
3. ر. ک: زیارت جامعه کبیره و اصول کافى، باب الجنة.
4. مفاتیح الجنان، صلوات بر حجج طاهره علیهم السلام .